Nog meer

De dans van dwalende gedachten en vragen – door Ronaldo

Hoe ben je hier in godsnaam terechtgekomen? Hoe heb je deze plek gevonden? Zijn jullie het hele jaar open? Waar ga je heen als jullie gesloten zijn? Mis je Amsterdam? Heb je ooit spijt van je verhuizing? Accepteren de Portugezen je, je weet wel, omdat je... je weet wel? Hoe warm is het hier in de winter? Waarom een zoutwaterzwembad en waar haal je het zoute water vandaan? Heb je hier veel vrienden?

De soms zeer persoonlijke vragen komen, denken we, voort uit de dissociatie. Mensen bevinden zich plotseling in een totaal losgemaakt en eeuwenoud landschap, maar worden ontvangen door een getrouwd, gemengd homostel uit Amsterdam (en oorspronkelijk São Paulo). Twee kosmopolitische stadsjongens in de ogenschijnlijk lege, sprookjesachtige grensstreek van Portugal en Spanje.

Nee, we zijn geen natuurfanaten, verbouwen geen eigen groenten. We doen niets aan permacultuur en weten er ook niets van. In het begin waren we zelfs bang voor onze eigen ezels. We doen niets holistisch (voor zover we weten), geen gong of geurtherapie (behalve veebellen en de geur van eucalyptusbomen). We kunnen een hop nauwelijks van een mus onderscheiden, laat staan dat we de namen kennen van alle bomen en planten op ons landgoed.

We doen niet aan yoga, en om te ontspannen druppelen we een paar druppels van onze verrijkte olijfolie uit eigen tuin. We houden niet eens van kamperen en zijn zeker geen fan van campings.

Reizen
Om één vraag te beantwoorden: we reizen niet meer. Ons plezier is om af en toe de poorten te sluiten, te genieten van ons prachtige landgoed, wat noodzakelijke landschapswerk te doen zonder overspoeld te worden met vragen. (Elke drie maanden rijden we met een watertruck naar de Atlantische kust om wat zout water te halen.)

Maar wees gerust, we hebben genoeg gereisd in ons leven. Als kinderloos stel waren we nooit gebonden aan schoolvakanties. Dus wat iedereen van plan is te doen na zijn pensioen, deden wij al in onze bloei. Geloof je het niet? Hier gaan we: we hebben gereisd naar alle landen van West- en Zuid-Europa: Marokko, Kenia, Gambia, Kaapverdië, Tunesië, Egypte, Ghana, Zuid-Afrika (twee keer), Tanzania, Zanzibar, Israël, de Westelijke Jordaanoever, Brazilië (vele keren en overal), Suriname, Curaçao, Costa Rica, Panama, Cuba, de Verenigde Staten (meerdere keren), Canada, Japan, China, Maleisië, Singapore, Thailand, Bali (drie keer), Sri Lanka, Nieuw-Zeeland en Australië.

Tijdens onze reizen draaide het altijd om het ontmoeten van mensen en het vermijden van drukke toeristische trekpleisters. We jaagden niet op monumenten – monumenten drinken geen wijn met je om middernacht en vertellen geen flauwe moppen tijdens het ontbijt. We jaagden op mensen.
Kansen grijpen om het dagelijkse lokale leven te leren kennen, ervan te genieten en ervan te proeven, met al zijn (vaak verborgen en onbekende) geneugten. Ik bedoel, hoeveel kastelen, kathedralen, tempels en opgravingen kun je zien?

Ons motto: wat je niet kent, kun je niet missen! Onze FOMO (fear of missing out) was thuiskomen met foto's van alle must-sees (die precies dezelfde zijn als die in de reisbrochures) en niet met de verhalen en avonturen die we beleefden met nieuwe lokale vrienden. Natuurlijk hebben we veel bezienswaardigheden gezien, prachtige stranden bezocht, zijn we gaan parasailen vanaf de Tafelberg, hebben we ons duikbrevet gehaald op Bali... maar dat waren nooit de hoogtepunten van onze reizen.

In 2014 ontdekten we onze favoriete reistruc: de gloednieuwe campers van anderen over continenten heen bezorgen. Je haalt een camper (vaak gloednieuw) op bij de fabriek en hebt een paar weken de tijd om ermee naar de bestemming te rijden. Onze eerste reis was van Minneapolis naar San Francisco – een reis van 23 dagen die ons langs talloze prachtige nationale parken voerde en ons constant van omgeving en ervaring liet veranderen. We werden niet beperkt door een reisplan of voorkennis over de plaatsen die we zouden doorkruisen. We gebruikten gewoon onze ogen en oren, klaar om te ontdekken en kansen te grijpen zodra ze zich voordeden. Wat een eyeopener was dat!

We bleven nooit langer dan één nacht op een camping, maar die ene nacht raakten we vaak verwikkeld in diepgaande, verkennende en vermakelijke gesprekken met medereizigers.

Tijd en ruimte
Ik ben sociaal geograaf en was ooit gespecialiseerd in recreatie (nu vervangen door toerisme en commerciële vrijetijdsbesteding), stadsplanning (nu vervangen door projectgedreven kapitalisme) en citymarketing (wat gelukkig nog onbekend is in Marvão): I ❤️ Marvão
De basis van de menselijke geografie is dat ieder mens maar op één plek tegelijk kan zijn. Iedereen heeft zijn eigen tijd-ruimtepad, dat voortkomt uit persoonlijke kenmerken, voorkeuren, mogelijkheden en beperkingen. Het wordt pas echt interessant wanneer individuele tijd-ruimtepaden samenvallen en interacteren, waardoor... kansen ontstaan!

Dit was mijn werk in Amsterdam, waar ik opereerde in de schizofrene relatie tussen sociaal beleid en stadsplanning. Mijn uiteindelijke burn-out in Amsterdam (heb ik al gezegd dat we in Portugal zijn vanwege mijn burn-out?) werd deels veroorzaakt door mijn levenslange strijd tegen stadsplanning die zich niet richt op het scheppen van voorwaarden voor interactie, maar in plaats daarvan juist extra beperkingen creëert voor mensen met beperkte toegang tot stedelijke kansen, middelen, goederen en diensten.

Roadtrippen was zo leuk dat we in de jaren daarna ook campers verhuisden van de Ducato-fabriek in Italië naar Londen, vervolgens één in West-Canada, één in de Verenigde Staten van Minneapolis naar Miami, en weer één van Florence naar Londen. In Nieuw-Zeeland reden we van het Zuidereiland naar het Noordereiland, terwijl iedereen het tegenovergestelde deed.

Onderweg zijn door prachtige, vaak lege landschappen en het kruisen van tijd-ruimte paden met zoveel interessante (niet-grootstedelijke) mensen die niet gedreven worden door de kortzichtige zoektocht naar oneindige (economische) groei, bracht ons allerlei nieuwe inzichten.

Burn-out
Ik kreeg dus een burn-out aan het einde van de COVID-periode, terwijl ik werkte aan het ruimtelijk plan voor Amsterdam 2050. Ik ben de stedenbouwkundige die de openingszin schreef nog steeds dankbaar: “COVID heeft laten zien hoe cruciaal het is dat Amsterdam deel uitmaakt van het wereldwijde economische netwerk.”  Maar daar ben ik nooit overheen gekomen. Voor mij was het overduidelijk dat COVID aantoonde hoe belangrijk de directe leefomgeving is voor het sociale, fysieke en mentale welzijn van haar inwoners. Dus … hallo BURN-OUT. Ik kon gewoon niet meer leven in, of werken voor, een stad die op weg was naar de kapitalistische afgrond. En let wel, dit gebeurde allemaal onder het meest linkse bestuur dat Amsterdam ooit heeft gehad. De elite legde hun levensstijl op aan mensen (leefstijlinterventies) en vierde gemiddelde statistieken als een doel dat iedereen moest bereiken. Verschillen zijn oké, zolang je maar bijdraagt aan het verhogen van de productiviteit. LGBTQIA+: laten we iedereen in een hokje met een hoofdletter stoppen om uiteindelijk te argumenteren dat alle hokjes gelijk zijn. Wat de fuck! Waarom mijn seksuele voorkeur aankaarten en beweren dat ik deel uitmaak van een homogemeenschap? Nou, ik stop hier maar beter… Het is waarschijnlijk overduidelijk dat ik leed aan een zware burn-out.
(Homo zijn is -naar onze ervaring- voor de Portugezen geen issue, en bovenal een privéaangelegenheid. Zeker niet iets om over te beginnen of te praten.)

Toen ik een telefoontje kreeg dat ik een re-integratietraject moest volgen om weer productief te worden, werd mijn gemoedstoestand alleen maar slechter.

Vitor zag mijn strijd en wanhoop en moest me redden. Eerst liet hij me een kasteel in Frankrijk zien dat te koop stond, en daarna een naturistencamping in Frankrijk. Omdat ik gewoon moest ontsnappen aan de verstikkende, grootstedelijke drang naar groei, de enorme complexiteit van elk besproken onderwerp, de meedogenloze en constante impulsen van het grootstedelijke leven en het constante wegen van woorden om politiek correct te blijven, zocht en had ik totale afzondering nodig om mezelf opnieuw te kunnen creëren en de vrije en onbezorgde Ronald die ik ooit was, te herbouwen.

Geïnspireerd door Vitor vond ik een website genaamd camping-te-koop.com (campings te koop). Ik sorteerde op prijs, en jawel hoor, de goedkoopste was Camping Beira Marvão.

Dus bijna vier maanden na mijn burn-out reden we illegaal naar Portugal om de camping te bezoeken en de plek daadwerkelijk te kopen. Een oase midden in een prachtig maar verlaten landschap. We voelden allebei meteen de positieve energie van het landgoed en een gevoel van thuiskomen. Het enige probleem was dat het een nogal onsuccesvolle doorgangscamping was.

Binnen zes maanden nadat ik me ziek had gemeld, hadden we onze banen opgezegd, ons huis in het grootstedelijke woke Amsterdam verkocht en waren we campingeigenaren geworden in een van de mooiste, maar ook armste en meest onbekende regio's van Portugal. Verspil nooit een goede mentale inzinking!

Recreatie… herschepping?
Iedereen heeft behoefte aan recreatietijd voor een gezonde balans en welzijn. Voor de meeste mensen – 74% van de Europeanen woont in stedelijke gebieden – is recreatie geassocieerd aan verblijf in (meestal door de mens gecreëerde) natuur en te ontsnappen aan te veel, constante en oncontroleerbare prikkels. Maar recreatie draait net zo goed om sociale quality time die verbinding en reflectie stimuleert. We hebben allemaal beide uiteinden van het spectrum nodig.

De eerste maanden op de camping waren vermoeiend. Naarmate het nieuws zich verspreidde, kregen we het erg druk: twee knuffelbare Nederlands/Braziliaanse homo's, van wie er zelfs één zwart was, vestigden zich op een camping in Marvão. We vinkten flink wat diversiteitswensen af in de politiek correcte nasleep van de COVID-periode. Ons gerenoveerde en omgedoopte Terras Amsterdão zat vol met drinkende en rokende... Nederlanders. En eigenlijk herstelde ik niet van mijn burn-out – hij verergerde. Ik voerde nog steeds dezelfde gesprekken, werd nog steeds geconfronteerd met borstvoedingscoördinatoren en besprak de problemen van verre landen, gemeten naar Nederlandse maatstaven. En... de Alto Alentejo was helemaal niet leeg. Beide campings in onze buurt waren eigendom van homo's, en er was al een grote groep Europese immigranten die yoga- en pizzaparty's organiseerden en aanspraak op ons maakten om deel uit te maken van hun... wereldverbeterende 'gemeenschap' van natuurminnende, zelfvoorzienende, holistische, permaculturele expats die onbewust de eerste fase van de gentrificatie van het landelijke Portugal in gang zetten.

Camping Beira Marvão was een doorgangscamping voor (vaak grote, glimmende witte) campers, gevuld met pensionado's die er meestal één nacht verbleven op weg naar de Algarve. Hun belangrijkste doel voor een bezoek aan natuurpark Serra de São Mamede was... satellietontvangst.

Keerpunt
Na het eerste succes werd het erg stil. We liggen niet aan een doorgaande weg, en de enige reden waarom sommigen extra kilometers maakten, was de kortingskaart van een van de 20 campingorganisaties waar de camping bij aangesloten was. Burn-out in het kwadraat!

En dat is het punt waarop we – geïnspireerd door onze roadtrips – 'minder' als doel hebben aangenomen: een toevluchtsoord worden in een wereld die altijd maar meer, meer, meer wil. Om niet op prijs te concurreren met andere campings, om deze plek te veranderen in een bestemming voor enkelen in plaats van een parkeerplaats voor velen.

Het eerste wat we deden, was bijna alle kampeerorganisaties opzeggen en ons telefoonnummer en e-mailadres van zoveel mogelijk sites verwijderen. Vervolgens voerden we een minimumverblijf van twee nachten in (volgens de recensies blijkbaar illegaal in Frankrijk). Na een jaar werden we alleen voor volwassenen (Portugese verontwaardiging!). We werden een Campscape: een ontsnapping aan campings. Vanaf jaar drie bieden we alleen plaatsen aan voor tenten, caravans en campers kleiner dan zeven meter (het maakt niet uit of je midden in de natuur verblijft, als je tegelijkertijd omringd bent door witte muren van campers die overdag ook nog eens gaan rijden – dus dat verbieden we ook).

En weet je wat? We zijn een plek geworden voor recreatie, in plaats van voor toerisme of haastige commerciële vrijetijdsbesteding.

De Portugese connectie
Het is minstens 30 jaar geleden dat ik over regressietherapie las. En omdat ik (nog steeds) hoogtevrees heb, trakteerde ik mezelf op een sessie, open voor mijn vorige levens. De therapeut fluisterde me in een soort trance en vroeg me waar ik was. Verrassend genoeg hoorde ik mezelf mezelf beschrijven als een kind in een bruine jellaba met primitieve sandalen dat spelletjes speelde met andere kinderen. We waren op een klein stoffig pleintje in een dorpje op een klif aan het voetballen met een voorwerp dat geen voetbal was. Op een gegeven moment achtervolgde ik het voorwerp, botste tegen een klein kniehoog stenen muurtje aan de rand van het pleintje, verloor mijn evenwicht en viel in de rotsachtige afgrond... Dood! Vandaar mijn hoogtevrees.

In 2021 gingen Vitor en ik Marvão en het kasteel verkennen. We liepen door de smalle straatjes en volgden de dorpsmuren. Net na de laatste huizen, maar vóór het kasteel, voelde ik me alsof ik door de bliksem werd getroffen. Ik kon niet bewegen of spreken. En hoewel het (de afgelopen 25 jaar) geen deel uitmaakte van ons gesprek, hoorde ik Vitor plotseling zeggen: Misschien was het hier… En we wisten allebei waar hij op doelde: ik stond op de exacte plek waar ik als Moorse jongen van de muur viel en stierf.

---

De jongen op de muur – Een Marvão-fluistering
De lokale bevolking vertelt dat lang geleden een jongen de eeuwenoude muren van Marvão beklom om de valleien te zien ademen. Op een zomermiddag boog hij zich te ver voorover... en verdween. Sommigen beweren dat een plotselinge windvlaag hem meesleurde; anderen zeggen dat hij iets over de Spaanse grens zag dat zijn naam riep: Ronaldo, Ronaldo, Ronaldo!
Zijn lichaam is nooit gevonden. Op rustige avonden, vlak voor zonsondergang, loopt er nog steeds een schaduw over de muur. Soms is het een jongen, soms slechts een flits. Toeristen doen het af als verbeelding – maar de inwoners van Marvão weten wel beter: de muur herinnert zich wie er viel en laat hen nooit echt los.

---

We gingen naar het gezondheidscentrum om ons te registreren en om dokter José te ontmoeten, die Engels spreekt.
“Welkom Vitor en Ronald!”
Huh, hoe ken je ons?
“Iedereen kent je, welkom in Marvão!”
Maar we zijn hier pas een week, en we kennen nog niemand!
"Ja, maar iedereen kent je toch! Welkom in Marvão!"

Ik vertelde hem over mijn burn-out en mijn afkeer van antidepressiva (waardoor ik ooit al een zombie was).
“Sta vroeg op, werk, wandel, wees actief!”
Na een kort gesprekje met Vitor keek hij me nog eens in de ogen en schoof langzaam twee recepten over tafel.
“Ik heb je in de ogen gekeken, en als je wilt: deze is voor onmiddellijke paniekverlichting, en die voor herstel op de lange termijn.”

Toen ik thuiskwam, raadpleegde ik een arts die op het landgoed kampeerde: interessante keuze, geen antidepressiva.

RAIA
De Spanjaarden zijn de extraverte Iberiërs, de Portugezen de introverte. Wij zitten er precies tussenin: 'A Raia' (op de grens). Marvão wordt soms ook wel "A Raia Alentejana" genoemd en biedt een mix van Portugese en Spaanse invloeden in de keuken, muziek en festivals.

De Portugese toeristenbureaus promoten dus enthousiast de tradities en folklore van de Raia-regio... maar uitsluitend in het Portugees, en alleen bij dezelfde 3,9 miljoen inwoners die daar al van genieten. Tegelijkertijd negeren ze volledig de 252 miljoen Engelssprekende Europeanen die in de stedelijke jungle wonen, mensen die wanhopig verlangen naar de oorverdovende stilte en grenzeloze leegte van de Raia als tegengif voor de grootstedelijke waanzin – en die daar overigens misschien wel voor willen betalen.

De Raia ontvangt € 320 miljoen van de EU, onder andere voor "cultureel erfgoed en duurzaam toerisme" – een doel dat, afgaande op hun taalgebonden marketing en hun standvastige weigering om mijn e-mails in het Engels te beantwoorden, blijkbaar neerkomt op "buitenlanders buiten houden". Ik moet zeggen dat ik de inzet voor de zaak bewonder. Duurzaamheid vertaald naar Doe het niet!

Begrijpelijk vanuit cultuurhistorisch perspectief: elke Raiaanse gedachte of elk antwoord heeft een bipolaire kant: één in (talloze) welwillende woorden, maar "Amanha de manha" (morgenochtend). Ze brengen ons posters over activiteiten in de omgeving, maar de informatie is alleen in het Portugees beschikbaar. Dus alles blijft (gelukkig) zoals het is en al eeuwenlang is. Geen massatoerisme, geen McDonald's, GEEN ENGELS (hoewel bijna elke Portugees onder de 45 het spreekt). Het is eigenlijk bewonderenswaardig dat ze de kapoptochten voor de vele heiligen voor zichzelf houden. En omdat ze zwaar gesubsidieerd worden, hebben ze het toerisme eigenlijk niet nodig; festivals zijn gratis en de toegang tot het kasteel is € 1,50 (maar alleen als er daadwerkelijk iemand bij de ingang aanwezig is).
Ja, we hebben Portugese vrienden, maar we bezoeken ze nooit. We komen ze alleen toevallig tegen in de supermarkt (of huren ze in voor werk). 

Ik ben een Raiano, ik weet hoe ik onze Campscape moet verkopen, maar tegelijkertijd beperk ik de toegang tot het paradijs tot de happy few. Degenen die door de ironie en het sarcasme heen kunnen kijken en nieuwsgierig worden.

Een levensveranderende ervaring Campscape Beira Marvao Alentejo
Sommige plekken veranderen je door wat je er doet. Deze verandert je door wat je er niet meer doet.
We garanderen — ja, we garanderen — een levensveranderende ervaring in onze Campscape. Aan de ene kant van het recreatiespectrum vind je absolute stilte (niet de fragiele, relatieve soort) in ongerepte natuur (niet de door de mens gecreëerde soort). En als de hemel gunstig is, kom je misschien zelfs de Melkweg tegen. Hier wacht het alternatief voor "haastig toerisme" — geen hectische checklist, geen must-sees voor je Polarsteps-dagboek om te bewijzen dat je "alles hebt gedaan".

Aan de andere kant van het spectrum kun je gewoon jezelf zijn tussen een diversiteit aan gelijken – want onder de sterren zijn we allemaal klein en gelijk. De RAIA is yin en yang: introvert in zijn tijdloosheid, extravert in zijn smaken. Jouw tijd-ruimtepad zal dat van ons en dat van een paar andere dwalende zielen kruisen, en het zal waarschijnlijk voor altijd veranderen. Misschien blijf je langer dan gepland. Misschien sla je Évora over en doe je in plaats daarvan Elvas, omdat een nieuwe vriend tijdens het eten in Amsterdão het aanraadde. Levensveranderend, want op jouw tijd-ruimtepad bestaat er niet zoiets als terugreizen.

Nee, we hebben nooit spijt gehad van onze verhuizing. In het begin was ik bang dat ik de verhalen en de diversiteit aan mensen die we onderweg tegenkwamen, zou missen. Maar nu ontvangen we een levendige mix van duikers en internationale bezoekers – elk met hun eigen verhalen.
We hebben ons eigen oordeelloze Amsterdão gecreëerd, waar het fris kan zijn, maar nooit onder het vriespunt. Waar de winterzon net zo verwarmend is als de zomerzon. En ja, we hebben een zoutwaterzwembad – voor die momenten waarop er absoluut niets meer te vragen valt en je toch niet lang genoeg kunt stoppen met praten om van de stilte te genieten.